Perianal Apse ve Fistül

Perianal Apse Nedir?
Vücutta bir bölgede cerahat birikmesine apse denir. Cerahat mikroplar, vücut bağışıklığını sağlayan akyuvarlarlar ve proteinlerden oluşur. Anüs ve rektum civarında oluşan apselere perianal apse adı verilir. Burada dışkı içindeki bakterilerin anal kanal komşuluğundaki ter bezine benzeyen anal glandlara (bezlere) yerleşmesiyle gelişen akut bir infeksiyon vardır.

Apse Ne Gibi Şikayetlere Yol Açar?
Makat bölgesinde şişlik, kızarıklık ve dışkılama ile ilgisi olmayan sürekli ağrıya yol açar. Ağır durumlarda ateş de yapar.

Apse Tedavisi
Tıp fakültelerinde öğrenciye öğretilen ilk bilgilerden birisi vücudun bir yerinde cerahat toplanması varsa bunun tek tedavisinin cerahatin boşaltılması olduğudur. Antibiyotikler bir kez apse oluştuktan sonra iyileşmeyi sağlayamazlar.

Genel veya lokal anestezi altında apse olan bölgede bir delik açılır ve iltihabın dışarıya akması mümkün olur.

Apse Boşaltıldıktan Sonra Ne olur?
Ağrı, ateş ve diğer iltihabi bulgular süratle iyileşir. Apsenin biriktiği boşluğun birkaç hafta içinde iyileşmesi beklenir. Bu süre zarfında ilk başlarda sıcak suya oturma banyoları, basit ağrı kesici haplar ve anüs civarının kuru tutulması için ped (gazlı bez) kapatılması gerekebilir. Apse tedavisi sonrası hastaların bir kısmında fistül gelişir.

Fistül Nedir?

Fistül anal kanal içi ile dıştaki cilt arasında bir tünel oluşması durumudur. Burada apseyi oluşturan anal bezlerin bağırsağın son kısmınına açıldığı iç delik ile apsenin boşaldığı dış delik arasında ince tüp gibi bir açıklık vardır.

Apsesi olan hastaların doktora geç başvurması, apsenin yetersiz tedavisi ve apsenin yerleştiği bölge fistül gelişmesine etkilidir. Kabaca, apse olanların üçte birinde fistül oluşmaktadır.

Fistül Ne Gibi Şikayetlere Yol Açar?
Makat bölgesinden iç çamaşırı kirletecek tarzda kirli sarı renkte azar azar cerahat gelir. Bazen bu akıntı olmadan önce birkaç gün ağrı ve ateş olur.

Fistül Tedavisi
Tedavi için cerrahi müdahale şarttır. Fistül traktı denen ve içinde kronik iltihap elemanları olan bu tüp şeklindeki boşluğun yarılması (fistülotomi) ve kazınması genellikle yeterli olacaktır. Ancak bu işlem sırasında anüsü kapatan sfinkter adaleleri de kısmen etkilenecekleri için işlemin konuyu iyi bilen bir cerrah tarafından yapılması gerekir. Fistülün uzun olduğu seyrek görülen durumlarda sfinkter adalelerinin fazla hasar görmemesi için daha karmaşık cerrahi tedavi yöntemleri olan mukoza ilerletme flepleri, sıkı /yarı sıkı seton uygulaması ile geç fistülotomi, fistül yolunun bağlanması (LIFT) vb yöntemler gerekebilir.

Fistül Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Fistülü olan bazı hastalar cerrahi tedavi korkusu, sfinkter adalelerinin zarar görüp dışkılarını tutamayacakları vb. endişelerle uzun süreler, hatta yıllar boyu, doktora başvurmazlar. Fistülün akıntısı ile oluşan nemli ortamda anüs civarında sıkça mantar gelişir, cilt tahrişleri olur ve çok rahatsız edici kaşıntı belirir. Ayrıca yıllar içinde fistül denen bu tünel bir maden ocağının yan kolları gibi dallanıp budaklanır. Bunlarda tedavi zor olacak ve nüks (tekrarlama) riski artacaktır. Uzun yıllar fistül tedavisi yapılmazsa bu bölgede süregelen kronik iltihabi süreç nadiren kanser gelişimine de yol açabilecektir.

Crohn Hastalığında Apse ve Fistül
Crohn Hastalığında perianal apse ve fistül gelişimi çok sık olur. Normalde perianal apselerin ve fistüllerin çok büyük çoğunluğu (%95) Crohn dışı sebepten yani normal ter bezlerinin iltihaplanmasıyla gelişir. Ancak Crohn Hastalığında bazen ilk bulgu perianal apse ve fistül gelişimi olabilir. Burada anüs bölgesinde büyük cilt çıkıntılarının (elephant ear/fil kulağı) olması, bireyin daha önce anüsün farklı bölgelerinde cerahat olduğunun görülmesi hekimi uyarır. Crohn Hastalığında apse ve fistül varsa rektum içi de genellikle iltihaplıdır. Rektumun kolonoskopi veya ofiste yapılacak rektoskopi ile incelemesiyle bu durum kolaylıkla anlaşılır. Crohn Hastalığında apse tedavisinde tedavi yine cerahatin boşaltılmasıdır (drenaj). Ancak fistül gelişiminde fistül yolunun yarılması (fistülotomi) kullanılmaz. Bu bireylerde ileride de farklı lokalizasyonlarda fistüllerin gelişimi olabileceği için fistül yoluna piercing gibi elastik bir materyalden yapılan seton gevşek olarak yerleştirilir. Burada amaçlanan fistülün ağzının tıkanıp cerahatin içerde birikip tekrar apse olmasının engellenmesidir. Denaj setonu olarak adlandırılan bu uygulama sonrası ilaç tedavisi ile rektumdaki hastalık kontrol altına alınabilirse seton daha sonra kolayca yerinden çıkartılır. Bu da hastanın dışkı tutmasını sağlayan adalelere herhangi bir zarar vermemiş olur.

Özetle…
Perianal apse anüs civarındaki anal bezlere dışkıdaki mikropların yerleşmesi sonucu gelişir. Makatta dışkılama dışında da sürekli ağrıya ve ateşe yol açar. Tedavi için cerahatin boşaltılması gerekir. Hastaların kabaca üçte birinde fistül gelişir. Burada anal kanalın içi ile cilt arasında kronik iltihabi yapılar içeren bir tünel vardır. Makattan akıntı ile kendini gösterir. Bunun tedavisi için cerrahi müdahale gereklidir. Crohn Hastalığındaki fistül tedavisi özellik arz eder