Gastroskopi

Gastroskopinin ne olduğu, ne amaçlarla yapıldığı, işlemin yararları, işlemin riskleri ve sonrası ortaya çıkabilecek istenmeyen durumlar, gastroskopi yapılmak istenmiyorsa kullanılabilecek alternatif teşhis yöntemleri, gastroskopi hazırlığı hakkında bilgiler aşağıda özetlenmiştir.

Gastroskopi Nedir?
Üst sindirim sistemi kanalının içinin görülerek incelendiği teşhis yöntemine gastroskopi adı verilir. Gastroskopi sırasında ağızdan geçilerek yemek borusu (özofagus), mide, oniki parmak bağırsağının ilk iki bölümü (bulbus ve duodenum 2. kıta) muayene edilebilir. İşlem sırasında kullanılan cihaz gastroskop’tur. Bu esnek, bükülebilir, ucunda minik bir kamera olan ve işaret parmağı kalınlığında tüp şeklinde ileri teknoloji ürünü bir cihazdır. Gastroskop ucundaki kamera sindirim sisteminin iç yüzünün detaylı görüntüsünü yüksek çözünürlüklü bir televizyon ekranına yansıtır. Bu sayede polipler, tümörler, iltihabi değişiklikler, kanamaya yol açabilen damarsal genişlemeler veya başka patolojik değişiklikler varsa görülür. Gastroskopi sırasında saptanan normal olmayan dokuların mikroskopik incelenmesinin yapılabilmesi (patoloji tetkiki) için küçük örnekler alınabilir (biopsi) veya polip adını verdiğimiz yapılar tamamen çıkartılabilir.

Gastroskopi Ön Hazırlığı
İşlemden önceki 8 saat aç kalınmalıdır (katı gıda alınmamalıdır). Mide şurupları da içilmemelidir. Sürekli kullanılan ilaçlar için doktora danışılmalıdır. Gastroskopiden 4 saat öncesine kadar su içilebilir. Kahve, çay veya diğer renkli sıvılar en son işlemden 8 saat önce alınmalıdır

Gastroskopi Nasıl Yapılır?
Gastrsokopi sırasında hissedilecek rahatsızlığın en az düzeyde olması için damar yolu ilaç verilir. Bu ilaçların uygulanabilmesi için işlem öncesi, koldaki yüzeyel bir toplardamara bir kateter (yumuşak kanül) yerleştirilir. Sedasyon adını verdiğimiz bu süreci işlem süresince hasta başında olan ve izleyen anestezi uzmanı doktor yürütür. Anestezi uzmanının verdiği ilaçlar bireyin ağrı duymayacağı derin bir uyku haline geçmesini sağlar. Endoskopi sırasında uygulanan sedasyonun cerrahi işlemler sırasında uygulanan genel anesteziden farkı vardır. Sedasyon sırasında hasta derin uyku halinde olmakla beraber soluk alma verme işlemlerini kendi yapar. Bu sırada genellikle hastaya burundan kanül ile oksijen verilir. Gastroskopi sırasında hastanın kanındaki oksijen düzeyi (satürasyon) ve diğer temel yaşam fonksiyonları (kalp atım hızı ve ritmi, kan basıncı gibi) hasta başı monitör adı verilen bir cihazla takip edilir. Kan oksijen satürasyon ölçümü el parmak tırnağına tutulan bir ışık ile yapılacağı için en az bir tırnaktaki oje (varsa) temizlenmiş olmalıdır. İşlem sırasında verilen ilaçlar kısa etkili olup gastroskopi biter bitmez damar yolu ile verilen ilaç durdurulur ve bir kaç dakika içinde kişi uyanır. Uyanma hızlı olmakla beraber sedasyon almış olan kişinin çıkışta kendi aracını kullanması sakıncalıdır ve mutlaka bir refakatçi eşliğinde bölümden evine gönderilir.

Kimlere Gastroskopi Yapılmalıdır?
Doktorlar değişik tıbbi nedenlerden dolayı gastroskopi yapılmasını isteyebilirler. Aşağıda bunların en önemlileri sıralanmıştır:
-Uzun süre mide yakınmaları olan kişilere
-Orta ve ileri yaşta yeni beliren mide şikayetleri olanlara
-Tıbbi tedaviye yanıt vermeyen sindirim sistemi sorunları olanlara
-Reflü yakınmaları olanlara
-Mide kanaması geçirmiş yada geçirmekte olanlara
-Kansızlığı olanlara
-Yutma güçlüğü olanlara
-Mide kanseri şüphesi olanlara
-Mide kanseri olanların birinci derece akrabalarına
-Başka yöntemlerle sebebi tesbit edilmeyen karın ağrısı şikayeti olanlara
gastroskopi yapılır.

Gastroskopi yapılan bireylerin bazılarına gerek duyulması halinde aynı gün işlemin devamında kolonoskopi de yapılabilir. İki işlemin arka arkaya yapılmasına engel bir durum genellikle yoktur.

İşlem öncesi takma diş ve gözlük varsa çıkarılır. Hasta sol yan olacak biçimde yatırılır. Daha sonra damardan sakinleştirici ilaçlar verilir. Ağızın açık kalmasını sağlamak için plastik bir dişlik yerleştirilir. İnceleme ağızdan girilerek yapılır. İşlem sırasında rahatça nefes alınabilir, ağrı hissedilmez. Gastroskopun görüş alanının açılması için mide içine doğru aralıklarla karbondioksit gazı üflenir. Karbondioksit kısa sürede emilip solunum yoluyla atılıdığı için işlem sonrası şişkinlik veya karın gerginliği hissedilmez. Gastroskopi genellikle 10-15 dk sürer.

Gastroskop infeksiyon bulaşmasını engellemek için her hasta kullanımından sonra, önce ayrıntılı bir mekanik temizlik işleminden geçirilmekte ve daha sonra bakteri ve virüslere etkili özel bir sıvı ile dezenfeksiyon yapılmaktadır. Gastroskopi sırasında kullanılan biyopsi, snare ve penslerinin bir kısmı her hasta için yenisi kullanılıp işlem sonrası atılmakta, farklı yapıda olan diğer bir kısmı ise ya dezenfektan madde ya da yüksek ısı ile cerrahi alet sterilizasyonu protokolü ile tekrar kullanıma hazır hale getirilmektedir.

Gastroskopi Sırasında Yapılabilecek Tıbbi Girişimler Nelerdir?
Gastroskopi sırasında üst sindirim sistemi içinde normal dışı durumlar (polip, tümör, iltihabi değişiklik vb.) bulunursa tam tanının konması için patolojik tetkik gerekecektir. Saptanan lezyonlardan biyopsi adını verdiğimiz küçük parçacıklar alınır ve mikroskobik tahlile gönderilir. Reflü şikayeti olan bazı bireylerde yemek borusu altında Barrett Özofagusu adı verilen bir değişiklik saptanabilir. Barrett Özofagusu boyutu büyüdükçe hasta için oluşturacağı risk artar. Barrett saptanan hastalarda hem tanıyı kesinleştirmek hem de displazi gibi daha riskli değişikliklerin araştırılması için yemek borusu altından birçok biyopsi alınmalıdır.

Helicobacter Pylori mikrobu mide iç yüzüne (mukoza) yerleşip gastrit ve oniki parmağında ülsere yol açabilir. Bu mikrop tedavi ile yok edilmezse duyarlı kişilerde metaplazi, displazi, atrofi gibi riskli değişikliklere ve en nihayetinde mide kanserine yol açabilir. Helicobacter Pylori varlığı mide içinden alınan küçük biyopsilerle anlaşılır. İşlem sırasında hemen cevap veren hızlı testler olduğu gibi, daha güvenilir olan patolojik incelenme ile de tanı konabilir. Her gastroskopi sırasında hem Helicobacter Pylori varlığını araştırmak, hem de mide iç cidarında herhangi risk faktörü içeren bir değişiklik olup olmadığını anlamak için genellikle birkaç minik biyopsi alınmaktadır. Mide iç yüzünü yapan mukoza tabakasının oluşturduğu yumrular (polip) varsa çıkartılmalıdır. Bu işlem sırasında kanamayı engellemek amacıyla nadiren koter adı verilen yüksek ısı sağlayan bir cihaz kullanılabilir.

Yemek borusu, mide ve oniki parmak bağırsağının içinde kanayan bir nokta varsa koter, heater probe vb. cihazlar ile ısı uygulaması veya injeksiyonlar yapılarak müdahale edilir.

Mide iç yüzünün ağrı duyumsaması farklı olduğu için biopsi veya polip alma, injeksiyon, yakma gibi işlemler ağrıya yol açmazlar.

Gastroskopinin Riskleri ve Komplikasyonları (istenmeyen durumlar) Nelerdir?
Bugün uygulanan yöntemlerle, gastroskopi minimum riskli, rutin olarak yapılan, pratik bir işlemdir. Ancak tüm tıbbi girişimlerde olduğu gibi istenmeyen ancak alınan tüm tedbirlere rağmen önlenemeyen durumlar (komplikasyon) gastroskopi neticesinde de nadiren belirebilir. Aşağıda bu istenmeyen durumlar hakkında elden geldiğince açık ve tam bilgiler verilecektir. Bu bilgilendirme süreci hem kanuni yükümlükler hem de hekimin vicdani sorumluğu sonucunda ortaya çıkmaktadır. Burada amaçlanan bireylerin korkutulması veya sorumluluğun hafifletilmesi değildir. Aksine bilgilenmiş bireylerin daha sağlıklı karar vereceği gerçeğidir.

Gastroskopi sırasında yarı uykulu bir bilinç düzeyi sağlayan ilaçlar çok nadiren hastalarda kalp atım hızının ve solunumun yavaşlamasına veya allerjik reaksiyona yol açabilirler. Kullanılan ilaçların antidot adı verilen panzehirleri (Anexate, Naloxan vb.) ve allerji ile mücadele ilaçları (antihistaminikler, kortizon preparatları, adrenalin vb.) kolonoskopi odasında hazır tutulur ve gereken durumlarda bunlar uygulanarak gelişen tabloya müdahale edilir. Hasta başındaki anestezi uzmanı hekimler bu durumlar konusunda müdahaleye çok yetkin meslektaşlardır.

Gastroskopi sırasında nadiren, gastrointestinal sistemde kanama, delinme, çevre dokuların (dalak gibi) zarar görmesi (oldukça nadir) gelişebilir. Üst sindirim sistemi cidarında delinme, zayıf bir bölgenin gastroskop ile itmesine bağlı açılması veya poliplerin yakılarak çıkartılması sırasında gelişebilir. Bu durumdaki hastaların bir bölümü hastaneye yatırılma, damar yoluyla beslenme ve antibiyotik uygulaması ile iyileşirler. Ancak bir bölüm hastaya cerrahi müdahale gerekebilir. Çok seyrek olarak kalp ve dolaşım sistemi bozuklukları, bakteriyemi (damar içine mikrop kaçması) ve buna bağlı enfeksiyonlar, yatış biçimine bağlı yaralanmalar veya sallanan dişe zarar gelmesi gibi yan etkiler de görülebilir.

Gastroskopinin Alternatifleri Nelerdir?

Baryumlu mide duodenum grafisi
Midenin ilaçlı filmidir. Gastrokopinin yaygınlaşmasıyla kullanımı azalmıştır. Midenin yapısal bozukluklarını hareketlerini, boşalmasını, darlıkların boyutunu değerlendirmek için halen kullanılmaktadır. Ancak grafide saptanan bir lezyonun gastroskopi ile değerlendirilmesi gerekirse biyopsi alınması gereklidir.

Batın tomografisi
Mide ilaç ile doldurularak duvarları incelenebilir. Ancak küçük lezyonları, ülserleri, gastriti değerlendirmesi mümkün değildir. Şüphelenilen her olguda tekrar gastroskopi yapmak gereklidir.

Gastroskopi yemek borusu, mide ve oniki parmak bağırsağının içini doğrudan gösterirken, aynı seansta lezyonlardan biyopsi alınmasını yada tedavi edici işlemlerin uygulanabilmesini sağlar.

Gastroskopi Yapılacak Bireyin Tıbbi Özgeçmişi
Aspirin ve türevleri (Coraspin, Ecopirin vb.), NSAID olarak adlandırılan romatizma ve ağrı kesici ilaçlar (Voltaren, Apranax, Advil, Tilcotil vb.), trombosit fonksiyonlarını bozan ve kanama arttırıcı ilaçlar (Plavix, Pingel, Drisentin vb.), kan sulandırıcılar (Coumadin, Xarelto, Eliquis, Pradaxa, vb.), balık yağı, Omega 3 gibi kanamayı kolaylaştıran takviyeler gastroskopiden bir süre önce kesilmelidir. Bu ilaçların kesilme zamanına ilacı veren uzman ve gastroskopiyi yapacak hekim tarafından riskler değerlendirilmek suretiyle ortak karar verilir. Pıhtılaşmadan korkulduğu için ilacın kesilmemesi işlem sırasında yapılacak girişimlerde kanama riskini arttırabilir. Ancak bazı durumlarda da bu ilaçların kesilmesi de çok önemli başka sorunlara yol açabilir. Bundan dolayı bu tür ilaçları kullanıyorsanız hem gastroskopiyi yapacak doktorunuzun haberdar edilmesi, hem de bu ilaçları başlayan doktorunuzun bilgilendirilimesi gereklidir. Parasetamol içeren ağrı kesiciler (Panadol, Minoset, Parol, Thylanol vb) sorun teşkil etmezler.

Şeker hastalığı ilaçları (antidiabetik hap, insulin), tansiyon düzenleyici ve idrar söktürücü ilaçlar bazı tedbirler alınmasını gerektirebileceği için doktorunuzu lütfen önceden bilgilendirin.

Kalp kapakçık hastalığı, kalp kapak protezi, kalp pili (pacemaker), eklem protezi olan kişilerde gastroskopi öncesi bazen kullanılması gerekebilir.

Kortizon, demir hapı, bitkisel ilaçlar veya herhangi sürekli kullanılan bir ilaç gastroskopi öncesi mutlaka belirtilmelidir.

Göz tansiyonu (glokom) olan hastaların çok küçük bir bölümünde hastalık dar açılı glokom tipindedir. Bu grup hastada endoskopi sırasında zaman zaman kullanılan midazolam isimli ilaç sakıncalı olabilir. Göz tansiyonunuz varsa doktorunuzu lütfen öncelikle bilgilendirin.

Allerji yaptığı bilinen ilaçlar mutlaka iletilmelidir. Allerji yaptığını düşündüğünüz ilaçların tam adını eski tıbbi kayıtlardan veya yakınlarınızdan lütfen öğreninin. Sadece ‘Pek çok şeye allerjik’ olduğunuzu belirtmek çözüm olmayacaktır.

Gastroskopi Sonrası Dönem
Kullanılan ilaçlar sonrası uyuşukluk hissedilmesi ve anlatılanların tam hatırlanmaması veya algılanmaması normaldir. Gastroskopi yapılan bireylerin mutlaka bir refakatçi eşliğinde evine götürülmesi gerekmektedir. Unutmayın işlem sonrası ne kadar iyi olursanız olun yanınızda sizi götürecek biri olmalıdır. İlaçların etkisinin geçeceği ertesi güne kadar motorlu araçlar kesinlikle kullanılmamalıdır. İlaçlar muhakeme gücünüzü etkileyebileceği için iş ve özel hayatınızı etkileyecek önemli kararlar 24 saat süreyle ertelenmelidir. Aynı süre zarfında alkol, yatıştırıcı ilaç, kas gevşetici vb. alınmamalıdır.

Gastroskopi sonrası özellikle boğazın tahriş olmasına bağlı yada alınan biyopsiler ve polipler nedeniyle ağızdan çok az miktarda (birkaç damla) kan gelebilir.

Karında şişkinlik ve ağrı hissinin bir saatten uzun sürmesi, kusma, titreme ve ateş yükselmesi, nefes darlığı, makattan yada ağızdan sürekli veya bol miktarda kan gelmesi gibi durumlarda doktorunuzu hemen aramanız gerekmektedir.

Herhangi bir şikayetinizin olmaması durumunda da biyopsi alınmışsa sonucun konuşulması veya gastroskopi bulgularının tartışılması için lütfen 7 iş günü sonrasında doktorunuzla görüşün.