Divertiküler Hastalık

Divertikül Nedir?
Kalın barsakların çeperinde yıllar içinde oluşan küçük baloncuklara divertikül adı verilir. Kalın bağırsak çeperindeki zayıf noktaların basınç nedeniyle dışarıya doğru bombeleşmesi ile oluşur. Divertiküllerin bağırsağa açılan ağzı dar, altı geniş, dış cidarı oldukça ince adeta minik bir kavanoz gibidir. Genelde 40 yaşından sonra ortaya çıkarlar. Birkaç taneden yüzlerce adete kadar olabilirler. Divertiküller genellikle kalın bağırsağın sonuna doğru olan sigmoid kolon ve sol (inen) kolonda görülür. Bazı hastalarda tüm kalın bağırsakta divertiküller vardır.

Divertikül Olması Hastalık mıdır?
Barsaklardaki bu baloncukların oluşması tek başına bir hastalık değildir. Ülkemizde kesin istatistikler olmamakla birlikte gelişmiş ülkelerde, örneğin Amerika Birleşik Devletleri’nde, 60 yaş civarı insanların yarısında divertiküller mevcuttur. Divertikül oluşumu posadan fakir ve rafine gıdalarla beslenen toplumlarda daha sıktır. Divertiküllerin tek başına mevcudiyeti bir hastalık olarak kabul edilmez.

Divertiküller Hastalık Gelişmesine Yol Açar mı?
Divertikül içine sert dışkının takılıp kalması ile bu bölgede iltihabi bir durum gelişir ve buna divertikülit adı verilir. Divertikül içine sıkışıp kalan sert dışkı bu bölgedeki damarlara zarar verirse divertikül kanaması gelişir. Posadan fakir beslenme, yetersiz sıvı tüketimi, düzensiz ve sert dışkılama alışkanlığı hem divertikül oluşumunu hem de mevcut divertiküllerin iltihaplanma veya kanamasını kolaylaştırır. Divertiküller mevcut bilgilerimiz dahilinde kalın bağırsak kanseri gelişimi üzerinde bir rol oynamazlar

Divertikülit Ne Gibi Şikayetlere Yol Açar?
Karında genellikle solda, bazen sağda ağrı ve hassasiyet, ateş yükselmesi genelde ilk şikayetlerdir. Bağırsak çeperinde gelişen iltihap bağırsak cidarının kalınlaşmasına yol açar. Bu nedenle hastada şişkinlik, tuvalete çıkamama da görülür. Ancak tam bir tıkanıklık hali genelde olmayacağı için kusma beklenmez. Nadiren iltihabi hadisenin süratle ilerlemesi sonucunda ani tansiyon düşmesi, fenalaşma, genel durum bozukluğu ve şok görülebilir.

Tanı
Divertikülit sırasında muayene, kan tetkikleri ve batın tomografisi ile teşhis rahatlıkla konur. İltihabi durum geçtikten en az 3 hafta sonra hastaya mutlaka kolonoskopi adı verilen endoskopik tetkik yapılmalıdır. Bu yöntemle kalın barsağın tamamının içi ayrıntısı ile görülür. Yaşanan hadisenin divertiküllere bağlı olup olmadığı kesin olarak anlaşılır. Dikkat divertikülit geçirdiği düşünülen hastaya hemen kolonoskopi yapılmaz. (Detay: Divertikülit geçiren hastaya hastalık belirtileri iyice geçmeden kolonoskopi veya makat yolu ile kontrast madde verilip röntgen çekilmemelidir. Bu tür uygulamalar bağırsak içi basıncını artırabileceği için tehlike yaratacaktır. Hiç ilaç vermeden çekilecek batın tomografisi akut hastalık tanısını rahatlıkla sağlar)

Divertikülit Tedavisi?
Sadece karın ağrısı , şişkinlik veya hafif ateş yükselmesi olan hafif vakalarda antibiyotik tedavisi ve ağızdan gıda alımının azaltılması veya kesilmesi ile durum düzelir. Divertikülit, yani iltihap seyri sırasında ağızdan sindirimi kolay ve posa içermeyen gıdalar vermek gerekir. Burada amaçlanan hastalık seyri esnasında iltihaplı kalın bağırsağa gelecek artık madde miktarını iyice kısıtlamak ve buradaki basıncı azaltmaktır.. Bağışıklık sistemi iyi çalışmayan, genel durumu zayıf hastalarda hastaneye yatış, damardan antibiyotik tedavisi ve damar yolu ile beslenme gerekebilir. Bazı durumlarda bağırsak kenarında büyük bir cerahat toplanması (apse) gelişebilir. Burada antibiyotik tedavisi ile birlikte dışardan cerahatin boşaltılması için röntgen eşliğinde dren yerleştirilmesi gerekebilir.

İltihabi sürecin barsak delinmesine yol açtığı veya enfeksiyonun süratle ilerlediği az sayıda vakada acil cerrahi müdahale gerekebilir.

Divertikül Kanaması
Dışkılama sırasında vişne rengi veya kırmızı renkte kanamaya yol açar. Burada dışkı ve kan karışıktır. 60 yaş üzeri kanamaların en sık nedenlerinden biridir. Genellikle ağır bir tabloya yol açmamakla beraber hastanın yaşı, yandaş hastalıkları göz önüne alınarak hastaneye yatış uygun olur. Hızlı bir bağırsak hazırlığını takiben erkenden kolonoskopi yapılır. Kolonoskopi sırasında kanamanın sebebinin divertiküller olduğu teyit edilir. Kanama devam ediyorsa (nadir durum) endoskopik olarak kanamayı durdurucu işlemler (kanama durdurucu iğne, klip tatbiki vb) yapılır

Divertiküler Hastalık Engellenebilir mi?
Kalın barsakta divertikül adı verilen baloncuklar bir kez oluşunca herhangi bir tedavi ile kaybolması sağlanamaz. Ancak oluşan divertiküllerin divertikülit (iltihap) ve kanama yapma ihtimalini azaltmak özel beslenme rejimi ile mümkündür. Burada amaçlanan yumuşak, ancak şekilli, bir dışkı oluşmasını sağlayacak kadar posadan zengin bir beslenme tarzına geçmektir. Gündelik en az 30-35 gram posa ve bol miktarda (2-2.5 litre/gün) sıvı alımı ile düzenli barsak alışkanlığı oluşturulmalıdır. Bu sayede dışkının bağırsakta uzun süre kalıp sertleşmesine ve divertiküllere takılıp iltihap ve kanama oluşturma ihtimali oldukça azalır.

Divertiküler Hastalıklarda Cerrahi?

Bilimsel araştırmalar ilk yaşanan divertikülit atağının en riskli süreç olduğunu göstermektedir. İlk divertikülit sırasında bağırsağın delinmesi, karın içinde yaygın iltihap veya apse toplanma olma ihtimali en yüksektir. İlk hastalık sonrası bağırsak cidarı sertleşir, diğer bağırsaklar kalın bağırsağa dışardan yapışır ve delinme ihtimali azalır. Ancak yine de bu ihtimal sıfırlanmaz. Son yıllarda divertiküler hastalık nedeniyle hastalar giderek daha az ameliyat edilmektedir. Divertikülit ataklarının sık sık olması ve kişinin çok sık antibiyotik kullanmasının gerekmesi, divertikülitler sonrası bağırsağın bir bölümünün iyice daralıp bağırsak boşalmasını zorlaştırması, kalın bağırsak kenarında büyük bir cerahat toplanması olan durumlarda gerekli hazırlıklar sonrası cerrahi girişim planlanır. Ayrıca divertikül kanaması sıkça tekrarlıyorsa cerrahi seçenek gündeme gelir. Bu durumlarda yoğun divertikül olan kalın bağırsak bölümü genellikle laparoskopik yöntemle çıkartılır. Geri kalan iki bağırsak ucu birbirine dikilir ve hasta normal yolla dışkılamaya devam eder.

Divertikülit hızla ilerleyip bağırsak delinmesine yol açtığı nadir durumda hastanın acilen ameliyata alınması gerekir. Burada delinen bağırsak bölümünün çıkartılır ve geçici olarak kolostomi (bağırsağın karın duvarına bağlanması) yapılır.

Divertiküler Hastalık Kansere Dönüşür mü?
Hayır. Divertiküllerin kansere dönüşmesi söz konusu değildir. Ancak divertiküllere bağlı olduğu düşünülen durumun tam olarak aydınlatılması için hastalık arazları yatıştıktan sonra bağırsakların kolonoskopi adı verilen endoskopik yöntemle tetkik edilmesi gerekir. Bu sayede kalın bağırsağın içi ayrıntılı olarak görülür ve kişideki şikayetleri ortaya çıkaran başka bir durum olup olmadığı kesin olarak anlaşılır.

Özetle…
Divertiküller kalın bağırsakların çeperinde yıllar içinde oluşan baloncuklardır. Bunların iltihaplanması ile divertikülit veya buradaki damarların tahrişi ile divertikül kanaması gelişebilir. Divertikülit tanısı kan tahlilleri ve bilgisayarlı tomografi ile konur. Divertikülitte erken kolonoskopi yapılmaz. Divertikülit yatıştıktan bir süre sonra kolonoskopi adı verilen endoskopik yöntemle tüm kalın bağısağın içi ayrıntısıyla tetkik edilmelidir. Kanamada ise tanı erken kolonoskopi ile konur. Posadan zengin beslenme ve düzenli barsak alışkanlığının oluşturulması ile iltihaplanma ve kanama ihtimali azaltılabilir. Tekrarlayan iltihap ve kanama durumunda cerrahi müdahale planlanır.